Każdy zasługuje na szacunek. Drugi człowiek, jak i ty sam. Okazywanie szacunku słowami i gestem jest istotnym aspektem życia codziennego w społeczeństwie. Respektowanie praw drugiego człowieka jest uważane za wartościowe i godne. Szacunek dla różnic indywidualnych pozwala docenić różnice w innych i w sobie. W tym artykule zajmiemy się pojęciem „szacunku”.
Czym jest szacunek?
Termin „szacunek dla ludzi” jest często używany w różnych kontekstach filozoficznych. Niektórzy filozofowie używają go , aby uzasadnić normatywne stanowiska etyczne w kwestii równości, sprawiedliwości i edukacji. Inni odwołują się do niego, gdy rozważają kwestie praktyczne, takie jak aborcja czy gwałt. To, czy respektowanie praw w kwestiach spornych jest czymś dobrym, czy też nie, jest kwestią dyskusyjną. Jednak sam termin ten nie jest pozbawiony ograniczeń.
Po pierwsze, okazywanie ludziom szacunku wiąże się z wolnością podejmowania decyzji, przez wzgląd na choćby prawo. Jeśli osoba nie jest zdolna do podejmowania własnych decyzji, narusza to jej moralną sprawczość. Jeśli mamy szanować osoby, musimy szanować ich wartości. Nie można okazywać szacunku, bez rozumienia i akceptacji, że każdy człowiek ma prawo do posiadania swoich poglądów, często tak odmiennych od naszych, i wyrażania ich. Definicja szacunku nie zamyka się tylko w jednym wymiarze. Omówimy również znaczenie terminu „szacunek do osób lub rzeczy” w różnych kontekstach moralnych.
Szacunek dla osób oznacza postrzeganie każdego człowieka jako osoby niepowtarzalnej, autonomicznej i wartościowej. Powinniśmy uznać jej godność i dołożyć wszelkich starań, aby traktować ją w ten sposób. Słowo „szacunek” jest synonimem „moralnego uznania”. Szacunek jest ważną wartością, ponieważ gwarantuje sytuację, w której każda osoba ma możliwość działania. Nie wystarczy po prostu „szanować” osoby; musimy także szanować jej wartość i godność.
Okazywanie szacunku – respektowanie godności drugiej osoby
Godność ludzka jest wspólną wartością wszystkich ludzi, niezależnie od płci, rasy czy pochodzenia etnicznego. Opiera się ona na racjonalnych zdolnościach moralnych. Jako taka jest absolutna i nie może być zmniejszona ani zdewaluowana przez działania, które nie są moralnie poprawne. Nie wyklucza to jednak zróżnicowanego postrzegania innych ludzi. Szanowanie cudzej godności trzeba raczej rozumieć jako nałożenia na samego siebie ograniczeń wynikających z moralnego uznania drugiej osoby za wartą szacunku. Ludzie o różnym statusie rasowym, etnicznym, religijnym czy ekonomicznym mają różny poziom godności.
Godność ludzka narodziła się w momencie przejścia od społeczeństw hierarchicznych do społeczeństw opartych na równości. Rewolucja Francuska zapoczątkowała debaty na temat godności człowieka, a pojęcie „godności człowieka” stało się symbolem projektów emancypacyjnych. Marksiści byli szczególnie przeciwni koncepcji godności człowieka, argumentując, że nie odnosi się ona do palących kwestii politycznych i jest ostatecznie pozbawiona znaczenia.
Historycznie słowo „godność” oznaczało szacunek oparty na statusie, ale Powszechna Deklaracja Praw Człowieka zmieniła znaczenie tego terminu. Artykuł 1 mówi, że ludzie rodzą się wolni i równi pod względem godności i praw. Godność ludzka jest nieodłączną cechą każdego człowieka, a wynikające z niej prawa człowieka są jej pochodną. Poszanowanie godności i związanych z nią norm jest istotną częścią godności ludzkiej i jako takie powinno być promowane.
Okazywać innym szacunek – uznawać odmienne wartości
Cenić coś oznacza myśleć o tym w kategoriach czegoś istotnego. Istnieje wiele form wartościowania. Niektóre z nich są moralne, porównawcze i/lub interpersonalne. Pełny opis szacunku zawierałby te rozróżnienia. Jednak dla naszych celów skoncentrujemy się na tych ostatnich. Ostatecznie wartość jest funkcją uznania. Ale jak rozpoznać wartość? I czy proces ten jest możliwy w każdym kontekście? Ten artykuł oferuje przegląd niektórych ważnych rozróżnień pomiędzy wartościowaniem a docenianiem.
Rozpoznanie siebie – pierwszy krok do nauki okazywania szacunku
Zasada szacunku dla samego siebie polega na docenianiu swojej autonomii i uznaniu tego, kim się jest. Ludzie szanujący siebie żyją zgodnie ze swoją normatywną koncepcją tego, kim są, co pomaga im organizować swoje wybory, dążenia i projekty. W pełni uzasadniony szacunek do samego siebie będzie uznawał wszystkie aspekty własnej osoby, a nie tylko to, co jest dla niej dobre. Będzie uznawać unikalne cechy, które czynią daną osobę wyjątkową, a także uznawać, że inni mają swoją własną, niepowtarzalną wartość.
Aby pracować nad postrzeganiem siebie jako osoby godnej szacunku musi, trzeba najpierw określić, co dana osoba uważa za wartościowe. Ludzie szanujący siebie poważnie traktują swoją osobowość i starają się żyć zgodnie z własnymi standardami. Wymaga to od osoby posiadania pewnych postaw, przekonań i poglądów, które pozwolą jej być wartościowym podmiotem. Osoby szanujące siebie powinny unikać zachowań i postaw, które by je poniżały.
W Kantowskiej koncepcji szacunku dla siebie jednostki powinny mieć standardy i oczekiwania wobec siebie i innych. Jeśli nie spełnią tych standardów, będą postrzegać własne rozczarowania jako wstydliwe i niegodne. Oznacza to, że osoba pozbawiona szacunku dla samej siebie nie szanuje ani siebie, ani innych. Osoby, którym brakuje szacunku dla siebie, sprzedają się, rezygnują ze swoich wartości lub prowadzą nieautentyczne życie.
Uznawanie godności drugiego człowieka
Podstawową wartością w życiu i opiece zdrowotnej jest dążenie do godności. Podejmując decyzję, czy zastosować leczenie, czy nie, należy brać pod uwagę godność osoby. Godność nie jest dobrem absolutnym. Dążenie do życia i zdrowia jest niezbędne, ale nie zawsze jest najlepszym rozwiązaniem. Przy podejmowaniu decyzji o zastosowaniu lub zaniechaniu leczenia należy zadać odpowiednie pytania dotyczące korzyści terapeutycznych i ich proporcji względem potencjalnych strat. Oceniając wartość życia i godności danej osoby, lekarze muszą rozważyć te czynniki i podjąć świadomą decyzję w oparciu o poczucie własnej wartości pacjenta.
Ważne jest również uwzględnienie praw innych osób. Szacunek dla innych oznacza myślenie o sobie jako o istocie ludzkiej posiadającej prawa moralne, a nie naruszanie praw innych. Zasada ta jest przeciwieństwem arogancji i służalczości. Ci, którzy mają szacunek dla samych siebie, nie mają problemów z uważaniem siebie za bardziej wartościowych od tych, którzy traktują innych bez szacunku. A kiedy traktujemy innych z szacunkiem, prawdopodobnie zasługujemy na szacunek w zamian.
Innymi słowy, szacunek dla innych obejmuje traktowanie ich z godnością. Traktowanie kogoś jak maszyny, bankomaty lub obiekty seksualne może być uznane za brak szacunku. Niektórzy ludzie potępiają zabijanie zagrożonych wyginięciem dzikich zwierząt dla ich kłów lub skór. Szacunek to coś więcej niż tylko uczucie. W niektórych przypadkach wiąże się z doświadczeniem, które postrzegasz jako wartościowe. Jeśli nie uważasz, że oznacza to traktowanie drugiego człowieka jak bankomat, to nie szanujesz jego szacunek.
Uznawanie wartości drugiego człowieka
Jeśli chodzi o rozwijanie kultury wdzięczności, jednym z największych problemów jest brak okazji do doceniania wysiłków innych ludzi. Jednak nawet jeśli ludzie są doceniani za swoją pracę, nie musi to oznaczać, że czują się docenieni. W wielu dysfunkcyjnych organizacjach pracownicy są nagradzani bez specjalnej okazji. Trudno jest docenić kogoś innego, gdy osobista zazdrość i obawa przed utratą twarzy powstrzymują nas przed zaoferowaniem mu znaczącego uznania.
Jest wiele sposobów na docenienie wysiłków innych ludzi, a pierwszym z nich jest uznanie wartości osób z naszego otoczenia. Docenianie wysiłków innych ludzi to jeden z najlepszych sposobów budowania spójności zespołu i zwiększania satysfakcji pracowników z pracy. Ważne jest, aby robić to przez cały rok, a nie tylko przy specjalnych okazjach. Możesz być zaskoczony, jak bardzo ludzie doceniają dodatkowy czas, który im poświęcasz. Ponadto pamiętaj, aby doceniać ich wartość i wysiłki przez cały rok.
