Metoda Kartezjusza i dualizm ontologiczny są w centrum debaty na temat dualizmu ontologicznego. Jakie są jego implikacje dla idei, że możemy mieć pewną wiedzę o Bogu? Czy te pytania są ważne dla zrozumienia metody Kartezjusza? Czy mają one sens? Czym różnią się od dualizmu kantowskiego? Jak mogą wpłynąć na nasze myślenie? Czy są one naprawdę konieczne? Przyjrzyjmy się kilku najczęściej spotykanym przykładom.
Pytania kartezjańskie Kartezjusza
Pytania kartezjańskie Kartezjusza dotyczą natury umysłu i jego relacji do świata. Kartezjusz twierdził, że wszystko ma swoją istotę, która wyjaśnia jego strukturę. Nasza zdolność rozumowania pozwala nam uchwycić te istoty, dzięki czemu możemy zrozumieć prawidłowości i wzory istniejące w otaczającym nas świecie. Kartezjusz twierdził również, że Bóg jest źródłem wszelkiej wiedzy, więc musimy to wiedzieć, aby zrozumieć i zinterpretować wszystkie nasze doświadczenia.
W ostatecznym rozrachunku dualizm umysłu i materii rodzi wiele poważnych problemów. Zarówno umysł, jak i materia są fundamentalnie różne. Umysł nie może spowodować ruchu ciała, a umysł nie może poznać świata materialnego za pomocą idei mentalnych. Nie może reprezentować materialnych właściwości świata i na odwrót. Z różnych odpowiedzi na te pytania rozwinęły się różne kierunki filozofii kartezjańskiej. Musimy dokładnie zbadać te koncepcje i wybrać te odpowiedzi, które są najtrafniejsze.
Pierwszym powodem, dla którego należy wątpić we własne istnienie, jest znalezienie przyczyn takiego przekonania. Poszukiwaniu niewytłumaczalnych przyczyn musi towarzyszyć nierozwiązany problem. Niezależnie od tego, czy znajdziemy odpowiedzi na nasze problemy, czy też nie, rezultatem naszych poszukiwań prawdy jest radykalny sceptycyzm. Nie jest to problem niemożliwy do rozwiązania, ale taki, który trzeba przezwyciężyć. W ten sposób możemy odkryć, co jest dla nas naprawdę ważne.
Drugim powodem, dla którego należy odrzucić tę teorię, jest to, że zakłada ona, iż możemy znać wszystkie prawa a priori. W związku z tym nigdy nie możemy być ich całkowicie pewni. Możemy jednak nadal poszukiwać wiedzy, badając świat w sposób systematyczny. Kartezjańskie pytania Kartezjusza ujawniają granice ludzkiego rozumu i są źródłem wiedzy naukowej. Jednak poznanie ograniczeń ludzkiej wiedzy jest niezbędne, aby w pełni docenić pracę innych badaczy.
Metoda Kartezjusza
Radykalna metoda Kartezjusza zrodziła się z radykalnej filozofii przyrody, która obejmowała mechanikę, fizykę i matematykę. Choć podejście to było pierwotnie zakazane przez Arystotelesa, przed czasami Kartezjusza nigdy nie było stosowane w historii nauki. Kilku średniowiecznych uczonych badało związki między tymi przedmiotami, aby dowiedzieć się, czy metoda ta może być zastosowana do innych przedmiotów. W niniejszym artykule przyjrzymy się niektórym z najważniejszych zastosowań tej metody.
Wyróżniająca się metoda Kartezjusza, polegająca na zadawaniu pytań kartezjańskich, doprowadziła do różnych interpretacji jej celu. Jedna z nich nosi nazwę Argumentu z Cogito. Metoda ta służy do wykazania, że człowiek myśli, że jest rzeczywistą istotą zdolną do myślenia, i że w związku z tym może być pewny swego rozumowania. W Traktacie o rozumie ludzkim Kartezjusz po raz pierwszy argumentował, że wszechświat składa się z dwóch podstawowych rodzajów substancji: materii i umysłu. Materia zajmuje przestrzeń i podlega deterministycznym prawom natury, natomiast umysły są niematerialne, wieczne i mają wolną wolę. Kartezjusz uważał, że jego racjonalistyczna filozofia potwierdza doktrynę katolicką, rozwiązując problem „podwójnej rzeczywistości”
Podstawą jego projektu była systematyczna rekonstrukcja wiedzy. Choć czas był intelektualnie płodny, brak pewności niepokoił wielu. Starał się znaleźć fundament wiedzy, który byłby pewny i uzasadniony logicznym rozumowaniem. Stawiając pytania, które pozwoliłyby mu odpowiedzieć na pytania jego przedmiotu, Kartezjusz dążył do znalezienia niezawodnego fundamentu wiedzy. Rezultaty jego metody zadawania pytań kartezjańskich są nie tylko stymulujące intelektualnie, ale także korzystne dla rodzaju ludzkiego.
Dwoistość ontologiczna Kartezjusza
Dwoistość ontologiczna to stanowisko filozoficzne, zgodnie z którym dusza i ciało to dwie zasadniczo różne rzeczy. Mimo że oba byty są zasadniczo identyczne, są one przyczynowo współzależne. Problem z dualizmem umysł-ciało polega na tym, że argumenty za i przeciw temu stanowisku są nie do pogodzenia. Pierwszym zarzutem wobec dualizmu ontologicznego Kartezjusza, wysuniętym po raz pierwszy przez księżniczkę Elżbietę Czeską, był argument z możliwości pojmowania. Zarzut ten opiera się na głębszym zrozumieniu fizyki Kartezjusza.
Dualizm ontologiczny został powszechnie potępiony jako dogmat przez niektórych filozofów. Jego krytycy od dawna uważali, że istnienia duszy nie da się wyjaśnić w kategoriach pojedynczej substancji. Jest to jednak kwestia mało istotna, ponieważ pomija problem splątania. Ostatecznie dualizm ontologiczny Kartezjusza opiera się na założeniu, że umysł i ciało niekoniecznie są odrębnymi bytami.
W przypadku umysłu sprzeciw Elżbiety był kluczowy, ponieważ podważał ideę, że dusza jest niezależnym bytem. Sprzeciw wobec dualizmu ontologicznego Kartezjusza, rozwinięty na podstawie jego teorii zjednoczenia duszy z ciałem, zaprzecza istnieniu umysłu w przestrzeni i pozbawia go siły fizycznej. Dualizm umysłu i ciała stał się przedmiotem poważnej debaty wśród filozofów.
Dualizm ontologiczny został opracowany przez Kartezjusza w celu pogodzenia pojęcia niematerialnej duszy z ramami myśli naukowej. Choć teoria Kartezjusza przybiera nieoczekiwane zwroty, pozostaje fundamentalnym problemem filozoficznym. Stosując perspektywę dualizmu ontologicznego, czyni on wszystkie ziemskie substancje materialnymi. Podobną sytuację obserwujemy w paradoksie statku-tezurusa. Tylko jedna substancja jest prawdziwie niematerialna: dusza ludzka. Zwierzęta natomiast nie są substancjami posiadającymi esencję, lecz są jedynie agregatami.
Wiara Kartezjusza w możliwość pewnego poznania istnienia Boga
Descartesowski argument ontologiczny jest jednym z najciekawszych aspektów jego filozofii. Argument ontologiczny próbuje udowodnić istnienie Boga na podstawie prostej przesłanki, że wszystko ma „istotę nadrzędnie doskonałą”. Czyniąc to, Kartezjusz wykorzystuje średniowieczne rozróżnienie między istotą a istnieniem, aby określić istotę Boga bez konieczności pytania, czy On istnieje.
Powszechnym zarzutem wobec metody Kartezjusza jest to, że nie ma sposobu, aby wiedzieć na pewno, czy Bóg istnieje. Zarzut ten znany jest pod nazwą koła kartezjańskiego. Kartezjusz wierzy, że Bóg istnieje, ponieważ ma jasne pojęcie o tym, czym Bóg jest. Jednak, aby mieć pewność co do istnienia Boga, musi założyć, że Bóg jest prawdziwy. Pytanie: „Czy możemy wiedzieć na pewno o istnieniu Boga?” ma kluczowe znaczenie dla rozwoju filozofii Kartezjusza.
Zasada jasnego i wyraźnego postrzegania jest jednym z powodów, dla których Kartezjusz czuje się usprawiedliwiony w stwierdzeniu, że wszyscy podzielają te same idee co on. W rzeczywistości aksjomat geometrii sugeruje, że wszyscy mamy te same idee co Bóg. Oznacza to, że wszyscy mają te same granice percepcji. A ponieważ wszyscy mają te same idee, zasada jasnej i wyraźnej percepcji musi być prawdziwa także w świecie rzeczywistym.
Moralność antyjansenistyczna Kartezjusza różni się od poglądów kalwinizmu i Jakuba Arminiusza. Z drugiej strony, pogląd antykalwiński głosi, że zbawienie jest darem Boga. Obie szkoły nie zgadzają się co do tego, w jakim stopniu na zbawienie można sobie zasłużyć dzięki wolnej woli i dobrym uczynkom. Te stanowiska mają różne implikacje dla współczesnej teologii.
Pogląd Kartezjusza na umysł jako oddzielny od ciała
Kartezjusz odrzucił scholastyczną koncepcję grawitacji, ponieważ nie pasowała ona do jego fizycznej koncepcji świata. Kartezjusz używa analogii, aby zilustrować, że każde pojęcie ma swoje własne panowanie w świecie fizycznym. Ten podział pozwala heterogenicznym bytom oddziaływać na siebie bez fizycznego związku. Zasada residuum, która identyfikuje ciało jako jedną całość, jest nieważna.
Innymi słowy, umysł jest bytem odrębnym od cielesnego ciała. Chociaż umysł jest różny od ciała, można go zrozumieć w kategoriach tej różnicy. Pogląd Kartezjusza jest kontrowersyjny pozbawiony pokory, ale nie jest on jedynym, który go wyznaje. Jest on powszechnie uważany za najbardziej wpływową teorię umysłu w świecie nowożytnym. Idea ta została później zmodyfikowana przez Immanuela Kanta.
Mimo że Tomasz z Akwinu zgadza się z Kartezjuszem, że umysł i ciało cielesne to dwie odrębne substancje, nie wyznaje on sztywnego poglądu dualistycznego. Zamiast tego mówi o intelekcie jako o wydziale duszy. W przeciwieństwie do Kartezjusza, Akwinata uważa, że umysł jest substancjalną formą osoby ludzkiej.
Ale rozwiązanie tego problemu przez Kartezjusza jest nadal nierozstrzygnięte, nie jest nim natomiast pytanie o to, w jaki sposób dusza dotyka ciała. Dopóki ciała są w ruchu, nie mogą oddziaływać na umysł. Fizjologia pomaga wyjaśnić niektóre czynności ciała, takie jak regulowanie bicia serca. Centralny układ nerwowy przekazuje sygnały do mózgu, który reaguje na te sygnały, aby wywołać uczucie.
